pH-waarde van de vijver in detail bekeken

pH-waarde vijver

De pH-waarde laat zien, hoe zuur een vloeistof is. Mogelijke pH-waardes lopen uiteen van nul tot veertien. Bij een waarde van nul is iets extreem zuur (denk aan zwavelzuur of zoutzuur), een waarde van veertien betekent juist dat een vloeistof het tegenovergestelde van zuur is: basisch of alkalisch. Een voorbeeld van een extreem basische vloeistof is natriumhydroxide. Zuiver water, zoals regenwater, heeft een pH-waarde van ongeveer zeven.

Voor de vijver wordt de pH-waarde gebruikt, om te meten hoeveel vrij koolzuur er in het vijverwater aanwezig is. Koolzuur is, zoals de naam al aangeeft, een zuur, dat in water kan worden opgelost. Koolzuur is ook bekend als CO2.

Koolzuur is een belangrijke voedingsbron voor de zuurstofplanten in de vijver. Zonder voldoende koolzuur sterven de planten af. Door de pH-waarde van de vijver op te meten, kun je controleren of er voldoende vrij koolzuur in het vijverwater aanwezig is. In dit artikel gaan we dieper op deze principes in.

Zuurstofplanten in de vijver, zoals deze waterpest (Elodea canadensis) hebben voor hun groei koolzuur nodig. Door de pH-waarde van het vijverwater te meten, bepaal je of er voldoende vrij koolzuur aanwezig is in de vijver voor de groei van zuurstofplanten.

Zuurstofplanten en koolzuur

Zuurstofplanten nemen voor hun groei koolzuur op uit het vijverwater. Wanneer er een gebrek aan koolzuur in de vijver heerst, zal de plant afsterven. Deze situatie kun je namelijk vergelijken met een zuurstoftekort voor mensen en dieren. Een voldoende hoog koolzuurgehalte is dus noodzakelijk voor een goede groei van zuurstofplanten.

Zuurstofplanten kunnen in hun koolzuurbehoefte voorzien, door vrij koolzuur uit het vijverwater op te nemen. De bladeren van de plant kunnen het vrije koolzuur uit het water filteren.

Koolzuur kan echter ook op een andere manier in de vijver aanwezig zijn, namelijk in de vorm van gebonden koolzuur. Van gebonden koolzuur is sprake, als er een chemische verbinding is ontstaan tussen een minerale stof en koolzuur. Een dergelijke verbinding wordt een carbonaat genoemd. Een voorbeeld van een carbonaat dat vaak in vijverwater voorkomt, is calciumcarbonaat (CaCO3). Zuurstofplanten kunnen ook deze gebonden koolzuur gebruiken voor hun groei. De planten hebben op die manier dus twee bronnen van koolzuur beschikbaar voor hun groei.

Voor wat betreft de pH-waarde is het van belang om te weten, dat vrij koolzuur het vijverwater zuurder maakt (verlaging van de pH-waarde), maar dat gebonden koolzuur geen invloed heeft op de pH-waarde. De hoeveelheid gebonden koolzuur kun je meten door de KH-waarde van de vijver te bepalen.

In de praktijk gebruiken zuurstofplanten beide bronnen van koolzuur voor hun groei.

Koolzuur in de vijver

Koolzuur in de vijver wordt gemaakt door micro-organismen. Dit zijn de bacteriën, schimmels en gisten in de vijverbodem of in het vijverfilter. De micro-organismen breken kleine afvaldeeltjes in het vijverwater af. Hierbij verbruiken ze zuurstof en geven ze tegelijkertijd koolzuur aan het vijverwater af.

Het is van belang om in de gaten te houden, wat de wisselwerking is tussen de zuurstofplanten en de bacteriën in de vijver:

De zuurstofplanten en bacteriën voorzien dus over en weer in elkaars behoefte. Wanneer deze samenwerking goed verloopt, groeien zowel de zuurstofplanten als de bacteriekolonie in de vijver en blijft het vijverwater helder. Is er echter een tekort aan koolzuur of zuurstof, dan ontstaan er problemen in de vijver. De zuurstofplanten sterven af en de vijver wordt gevoelig voor algengroei.

Koolzuur (CO2) bestaat uit een koolstofmolecule en twee zuurstofmoleculen. In de vijver wordt het gemaakt door bacteriën en andere micro-organismen. Koolzuur is een onmisbare voedingsstof voor de zuurstofplanten in de vijver.

Waardoor stijgt en daalt de pH-waarde van de vijver?

Terug naar de pH-waarde! Hierboven zijn twee processen genoemd, die de pH-waarde van het vijverwater bepalen:

De tijdstippen waarop deze twee zaken plaatsvinden, zijn echter niet precies gelijk. Bacteriën maken het hele etmaal, dag en nacht, koolzuur aan. Zuurstofplanten kunnen dit koolzuur echter alleen opnemen tijdens de daglichtperiode. De planten hebben om te kunnen groeien namelijk zonlicht nodig.

Bij het opmeten van de pH-waarde moet je hiermee rekening houden. Tijdens de nacht zal de vijver geleidelijk aan zuurder worden (wel aanmaak van koolzuur, maar geen opname ervan). Tijdens de daglichtperiode zullen de zuurstofplanten het aanwezige koolzuur sneller opnemen, dan dat de bacteriën het kunnen produceren. Het gevolg voor de pH-waarde is, dat deze ’s ochtends vroeg lager zal zijn dan in de avond. De vijver wordt gedurende de nacht dus zuurder en overdag basischer. Dit kun je terugzien, als je de pH-waarde van het vijverwater op een zonnige dag zowel ’s ochtends vroeg als ’s avonds opmeet. Er moet dan een stijging van ongeveer een half tot één punt zichtbaar zijn.

Optimale pH-waarde vijverwater

Wat is nu de optimale pH-waarde van vijverwater, of anders gezegd, bij welke pH-waarde bevat de vijver voldoende vrij koolzuur voor een goede groei van zuurstofplanten? Als vuistregel kun je aanhouden, dat de pH-waarde ’s ochtends vroeg tussen de zesenhalf en zeven moet liggen. Een meting in de avond moet een waarde van rond de acht laten zien. Belangrijker dan de gemeten waarde is, dat er een duidelijk verschil is tussen de twee metingen. Dit geeft namelijk aan, dat de twee belangrijke biologische processen in de vijver goed plaatsvinden.

Daarnaast moet je goed in de gaten houden, dat je met de pH-waarde alleen de hoeveelheid vrij koolzuur in de vijver vaststelt. Zuurstofplanten kunnen echter ook het gebonden koolzuur gebruiken voor hun groei. De hoeveelheid gebonden koolzuur kun je vaststellen door de KH-waarde van het vijverwater op te meten. Met deze twee waarden kun je in onderstaande tabel controleren, of je vijver in totaal voldoende koolzuur bevat voor een goede groei van zuurstofplanten.

Met deze tabel kun je controleren of je vijver in totaal voldoende koolzuur bevat voor een goede groei van zuurstofplanten. De groene cellen geven een juiste combinatie van de KH-waarde en de pH-waarde aan. De KH-waarde en pH-waarde kun je opmeten met een druppeltestset.

De pH-waarde en KH-waarde van de vijver kun je snel en betrouwbaar meten met een druppeltestset. Zo'n testset bevat voldoende testvloeistof voor circa 50 metingen.

Te hoge pH-waarde vijver tegengaan

Wanneer de pH-waarde van de vijver voortdurend te hoog is, is dit een teken dat de biologische processen in de vijver niet goed plaatsvinden. De micro-organismen maken te weinig koolzuur aan, of er is sprake van groei van algen. Draadalgen en zweefalgen zijn lagere levensvormen dan zuurstofplanten, maar kunnen juist hierdoor heel snel al het koolzuur opnemen uit het vijverwater. Je ziet dan ook vaak, dat een vijver die last heeft van algengroei ook een  erg hoge pH-waarde heeft.

Het heeft in deze situatie geen zin om de vijver te behandelen met een pH-verlagend middel. Deze middelen hebben als werkzame stof citroenzuur, azijnzuur of een ander zuur. Door zo’n middel aan de vijver toe te voegen, verlaag je wel de pH-waarde, maar dit wordt niet veroorzaakt door voldoende koolzuur in de vijver. Het resultaat is duur puur optisch en neemt niet het onderliggende probleem weg.

Hieronder staat uitgelegd wat je wél kunt doen als je vijver last heeft van een te hoge pH-waarde, slechte groei van zuurstofplanten en groei van algen. Via de links vind je gedetailleerdere informatie.

Wanneer je een vijver met problemen op deze manier aanpakt, zal de pH-waarde na verloop van tijd weer op het juiste niveau uitkomen.

Groei van algen in de vijver gaat meestal samen met een hoge pH-waarde. Deze vijver heeft last van zweefalgen (groen, troebel water). De zweefalgen nemen alle koolzuur uit het vijverwater op. Hierdoor stijgt de pH-waarde en stagneert de groei van de zuurstofplanten.

pH-waarde vijver: samenvatting en conclusie

In dit artikel hebben we tot in detail bekeken wat de pH-waarde is en hoe je deze kunt gebruiken in je vijver. De belangrijkste zaken sommen we hieronder als conclusie nogmaals op:

• De pH-waarde is een maat om te bepalen hoe zuur/basisch een vloeistof is;
• Met de pH-waarde kun je bepalen wat de hoeveelheid vrij koolzuur in je vijver is;
• Koolzuur is een noodzakelijke voedingsstof voor de zuurstofplanten in de vijver;
• Koolzuur kan in vrije en gebonden vorm in het vijverwater voorkomen;
• De pH-waarde laat in combinatie met de KH-waarde zien, of er in totaal voldoende koolzuur in de vijver aanwezig is;
• Koolzuur wordt gemaakt door bacteriën, gisten en schimmels in de vijver en het biologisch vijverfilter;
• De pH-waarde van de vijver moet ’s ochtends lager zijn dan ’s avonds;
• Problemen in de vijver los je niet op door de pH-waarde te verlagen, maar door te zorgen dat de biologische processen in de vijver goed verlopen.

 

Bekijk ook: Vijverwater testen Onderhoud vijverwater Bacteriën vijver en vijverfilter Groei van zuurstofplanten verbeteren Draadalgen tegengaan Zweefalgen (groen water) tegengaan Waterhardheid vijver in detail bekeken